Klienci zwracający się z prośbą o pomoc w kwestiach związanych z prawem pracy, często pytają, czy mają obowiązek świadczenia stosunku pracy w godzinach nadliczbowych. W dzisiejszym wpisie postaramy się w sposób przejrzysty odpowiedzieć na powyższe pytanie.
Kiedy praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna?
W myśl art. 151 kodeksu pracy, praca w godzinach nadliczbowych może być wykonywana wyłącznie w przypadku:
- Prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii lub
- Wystąpienia szczególnych potrzeb pracodawcy.
Obowiązek pracy w godzinach nadliczbowych
Zgodnie z obowiązującym stanowiskiem doktryny i orzecznictwa, pracownik jest zobowiązany do wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych. Skuteczne zobowiązanie pracownika do pracy w godzinach nadliczbowych powinno opierać się o wydanie polecenia pracownikowi w tym zakresie. Nie jest konieczne zachowywanie szczególnej formy, niemniej polecenie to musi zostać wydane wyraźnie.
Kiedy pracownik może odmówić pracy w godzinach nadliczbowych?
Nie oznacza to jednak, że pracownik zawsze jest zmuszony do pracy w godzinach nadliczbowych.
Pracownik ma prawo do odmowy pracy w godzinach nadliczbowych, gdy przysługuje mu szczególna ochrona w tym zakresie (np. pracownica w ciąży, pracownik młodociany), jak i wtedy, gdy praca, jaką ma wykonać, zagrażałaby jego zdrowiu i/lub życiu. Takie samo prawo przysługuje, gdy praca, jaką miałby wykonać, zagrażałaby innym osobom.
Nadto, pracownik ma prawo do odmowy pracy w godzinach nadliczbowych, gdy taka praca zagrażałaby uzasadnionym interesom pracownika (inaczej mówiąc, gdy taka praca nie byłaby możliwa do wykonania z uwagi na ważne potrzeby pracownika).
Ograniczenia dotyczące pracy w godzinach nadliczbowych
Kolejnym ograniczeniem pracy w godzinach nadliczbowych jest wprowadzenie różnego rodzaju zasad, które mają na celu ochronę pracownika przed nadmierną eksploatacją. Takim ograniczeniem jest m.in. wprowadzenie limitu godzin (tak w zakresie dobowym, tygodniowym i rocznym), w jakich pracownik może pracować.
Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych
Praca w godzinach nadliczbowych musi być pracownikowi odpowiednio zrekompensowana. Dlatego też pracodawca zobowiązany jest do wynagrodzenia pracownika, który poza standardowym czasem pracy wykonywał zlecone mu obowiązki przez pracodawcę.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, pracodawca ma dwa sposoby na zrekompensowanie pracownikowi pracy w godzinach nadliczbowych:
- wypłata wynagrodzenia z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych,
- udzielenie czasu wolnego za pracę w godzinach nadliczbowych.
Wysokość dodatku uzależniona jest od dnia i jego pory (dzień/noc), kiedy pracownik wykonywał pracę. Wymiar dodatku jest ustalony przepisami prawa, niemniej pracodawca może zaproponować jego większy wymiar. Z kolei w przypadku udzielenia czasu wolnego – jeżeli udziela go pracodawca z własnej inicjatywy – powinien być o połowę wyższy niż czas pracy w godzinach nadliczbowych.
Problemy z rozliczeniem godzin nadliczbowych
Często zarówno pracownicy, jak i pracodawcy mają problemy z prawidłowym rozliczeniem pracy w godzinach nadliczbowych. Nasza Kancelaria reprezentuje klientów na etapie przedsądowym oraz sądowym w sprawach związanych z pracą w godzinach nadliczbowych.
Jeżeli nie są Państwo pewni, czy w waszym przypadku doszło do prawidłowego rozliczenia godzin nadliczbowych, lub nie znaleźliście na naszym blogu odpowiedzi na nurtujące was pytania w tym zakresie – zapraszamy do kontaktu!
